Kulak Burun Boğaz (KBB), işitme, denge, solunum, koku ve tat gibi hayati fonksiyonları yöneten organlardaki hastalıkların tanı ve tedavisine odaklanan cerrahi bir tıp uzmanlığıdır. Bu alan, orta kulak iltihapları, sinüzit, alerjik rinit gibi yaygın rahatsızlıklardan, ses teli hastalıkları, horlama, uyku apnesi ve yutma güçlüklerine kadar geniş bir yelpazeyi kapsar. KBB uzmanlığı aynı zamanda baş ve boyun bölgesinde gelişen iyi veya kötü huylu tümörlerin, tiroid bezi hastalıklarının ve yüzdeki hem fonksiyonel hem de estetik sorunların cerrahi yönetimini de içererek bütünsel bir bakım sunar.
İçindekiler
Kulak Burun Boğaz Uzmanlığı Neyi Kapsar?
Bir KBB uzmanının ilgi alanı, genellikle köprücük kemiklerimizin üstünde kalan bölge olarak tarif edilir. Bu geniş coğrafyada, beyin ve omurilik gibi merkezi sinir sistemi yapıları ile gözler hariç, neredeyse tüm doku ve organlar KBB hekiminin uzmanlık sahasına girer. Bu uzmanlık, halk arasında bilinen basit “kulak-burun-boğaz” üçlemesinin çok ötesine geçer. Günümüzde bir KBB uzmanı, aynı zamanda bir baş ve boyun cerrahıdır. Bu unvan, uzmanlığın son yıllarda ne kadar evrildiğini ve sorumluluklarının ne kadar arttığını gösteren önemli bir ifadedir.
Bu geniş alan, sadece enfeksiyonlar veya basit rahatsızlıklarla sınırlı değildir. Baş ve boyun bölgesinde ortaya çıkan iyi veya kötü huylu tümörlerin yönetimi, tiroid ve paratiroid gibi hayati öneme sahip endokrin bezlerinin cerrahi tedavisi, yüzdeki estetik ve fonksiyonel sorunların düzeltilmesi gibi son derece karmaşık konular da bu uzmanlığın ayrılmaz bir parçasıdır. Kısacası işitme, denge, koku, tat, nefes alma, yutma ve konuşma gibi en temel duyularımızı ve fonksiyonlarımızı yöneten organların sağlığı, KBB hekimlerine emanettir.
KBB Uzmanını Diğer Cerrahilerden Farklı Kılan Nedir?
KBB uzmanlığının en belirgin ve belki de en güçlü yanı tıbbi ve cerrahi tedaviyi aynı hekimin elinde birleştirmesidir. Çoğu cerrahi branşın, kendilerine hasta yönlendiren birer tıbbi (dahili) karşılığı bulunur. Örneğin bir ortopedi cerrahı, romatoloji veya fizik tedavi uzmanıyla yakın çalışır; bir kalp cerrahı, kardiyoloji uzmanının yönlendirdiği hastaları ameliyat eder. KBB ise bu konuda oldukça benzersizdir. KBB uzmanı, kendi alanının hem dahiliyecisi hem de cerrahıdır.
Bunu basit bir örnekle açıklayalım. Kronik sinüzit şikayetiyle bir KBB uzmanına başvurduğunuzda, süreç genellikle şöyle işler: Hekiminiz öncelikle şikayetlerinizi dinler, ardından endoskopik kamera sistemleriyle burnunuzun ve sinüslerinizin içini detaylıca inceler. Tanıyı koyduktan sonra, ilk olarak burun spreyleri, yıkama solüsyonları veya gerekli görürse ilaç tedavileri gibi medikal yöntemleri uygular. Bu süreçte sizi düzenli olarak takip eder. Eğer bu tedaviler sorunu çözmek için yeterli gelmezse, cerrahi bir müdahale gerektiğine karar verebilir. İşte bu noktada fark ortaya çıkar; sizi en başından beri takip eden, hastalığınızın tüm seyrine hakim olan aynı hekim, ameliyatınızı da kendisi gerçekleştirir. Bu kesintisiz bakım modeli, hastanın farklı doktorlar arasında gidip gelmesini engeller, güçlü bir güven ilişkisi oluşturur ve tedavi sürecinin bütüncül bir şekilde yönetilmesini sağlar.
Kulak ve İşitme Sağlığı için KBB Hangi Hastalıkları Tedavi Eder?
Kulak, sadece işitmeyi sağlayan bir organ değil aynı zamanda vücudumuzun denge merkezidir. Bu hassas yapıda ortaya çıkan sorunlar, kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Otoloji ve Nörotoloji olarak bilinen KBB alt dalı, kulak ve denge sistemi hastalıklarının tanı ve tedavisine odaklanır. Sıkça karşılaşılan ve tedavi edilen bazı durumlar şunlardır:
- İşitme kayıpları (yaşa bağlı, doğuştan, gürültüye bağlı)
- Orta kulak iltihabı (Akut ve kronik otitis media)
- Dış kulak yolu enfeksiyonları (Yüzücü kulağı)
- Kolesteatom (Orta kulakta yıkıcı cilt büyümesi)
- Vertigo ve denge sorunları (BPPV – kristal oynaması)
- Meniere hastalığı
- Kulak çınlaması (Tinnitus)
- Kulak zarı delinmeleri
- Otoskleroz (Orta kulak kemikçiğinde kireçlenme)
- Akustik nörinom (İşitme-denge siniri tümörü)
Bu hastalıkların teşhisinde, bir KBB uzmanı öncelikle otoskop veya ameliyat mikroskobu ile kulağı detaylıca inceler. Ardından, işitmenin hassas bir şekilde ölçüldüğü odyometri testleri, orta kulak basıncını ölçen timpanometri gibi işitsel değerlendirmeler yapılır. Denge sorunları için VNG gibi özel vestibüler testler kullanılır. Görüntüleme gerektiğinde, kulağın kemik yapısını en ince ayrıntısına kadar gösteren temporal kemik tomografisi (BT) veya sinir ve yumuşak dokuları değerlendirmek için manyetik rezonans (MR) istenir.
Tedavi seçenekleri, sorunun niteliğine göre değişir. Enfeksiyonlar genellikle medikal damlalar veya ilaçlarla tedavi edilirken, yapısal sorunlar ve ileri derecede işitme kayıpları cerrahi müdahale gerektirebilir. Çocuklarda sık görülen orta kulak sıvısı birikiminde kulak zarına tüp takılması, delik kulak zarının onarılması (timpanoplasti), otoskleroza bağlı işitme kaybının düzeltilmesi (stapedektomi) ve işitme cihazından fayda görmeyen hastalar için biyonik kulak olarak da bilinen koklear implantasyon, bu alanda sıkça uygulanan cerrahi yöntemlerdir.
Burun ve Sinüs Sağlığında Hangi Rahatsızlıklar KBB Alanına Girer?
Burun, sadece koku alma organımız değil aynı zamanda soluduğumuz havayı nemlendiren, ısıtan ve filtreleyen hayati bir yapıdır. Burun ve çevresindeki sinüslerde ortaya çıkan sorunlar, nefes almayı zorlaştırarak genel sağlık durumunu etkileyebilir. Rinoloji alt dalı, bu bölgenin hastalıklarıyla ilgilenir. KBB uzmanlarının bu alanda en sık tedavi ettiği durumlar arasında şunlar yer alır:
- Kronik rinosinüzit (polipli veya polipsiz)
- Alerjik rinit (Saman nezlesi)
- Septum deviasyonu (Burun orta duvarı eğriliği)
- Konka hipertrofisi (Burun eti büyümesi)
- Burun tıkanıklığı
- Tekrarlayan burun kanamaları (Epistaksis)
- Koku alma bozuklukları
- Burun ve sinüs tümörleri
- Beyin omurilik sıvısı (BOS) kaçakları
Burun ve sinüs hastalıklarının tanısında altın standart, nazal endoskopi’dir. Bu yöntemde ucunda kamera bulunan ince bir endoskopla burun boşluğunun en derin noktalarına kadar girilerek, sinüs kanalları, polipler, geniz eti veya yapısal problemler net bir şekilde görülür. Planlama için en sık kullanılan görüntüleme yöntemi, sinüslerin anatomik yapısını ve hastalık yayılımını gösteren paranazal sinüs bilgisayarlı tomografisidir (BT).
Tedavi, genellikle hastanın durumuna göre kademeli bir yaklaşımla planlanır. İlk basamakta, burun içi kortizonlu spreyler, tuzlu su ile yıkama, alerji ilaçları veya antibiyotikler gibi medikal tedaviler yer alır. Son yıllarda, özellikle inatçı polipli kronik sinüzit vakalarında, spesifik iltihap hücrelerini hedef alan biyolojik ajan tedavileri de başarılı sonuçlar vermektedir. Bu tedavilerin yetersiz kaldığı durumlarda ise cerrahi seçenekler gündeme gelir. Fonksiyonel Endoskopik Sinüs Cerrahisi (FESS), tıkalı sinüs kanallarını endoskopik olarak açarak doğal havalanmayı yeniden sağlamayı amaçlayan modern bir tekniktir. Burun tıkanıklığının ana nedenlerinden olan septum deviasyonu ise septoplasti ameliyatı ile düzeltilir.
Boğaz, Ses ve Yutma Sorunlarında KBB Uzmanının Rolü Nedir?
Sesimiz, kimliğimizin bir parçasıdır. Yutma ise hayatta kalmamız için temel bir fonksiyondur. Bu kritik işlevleri yöneten gırtlak (ses kutusu) ve yutak bölgesindeki sorunlarla ilgilenen KBB alt dalı Larengoloji’dir. Bu alanda amaç sadece hastalığı tedavi etmek değil aynı zamanda hassas fonksiyonları maksimum düzeyde korumak ve iyileştirmektir. Larengoloji alanına giren başlıca sorunlar şunlardır:
- Ses kısıklığı (Disfoni)
- Ses teli nodülleri, polipleri ve kistleri
- Ses teli felci
- Kronik öksürük
- Yutma güçlüğü (Disfaji)
- Gırtlak ve soluk borusu darlıkları (Stenoz)
- Laringofarengeal reflü (Boğaz reflüsü)
- Spazmodik disfoni gibi nörolojik ses bozuklukları
- Gırtlak kanseri
Bir hastada ses kısıklığı veya yutma güçlüğü olduğunda, tanının temel taşı laringoskopidir. Bu işlemde, esnek veya sert bir endoskopla gırtlak ve ses telleri incelenir. Özellikle sesin profesyonel değerlendirilmesinde videostroboskopi adı verilen ileri teknoloji kullanılır. Bu sistem, ses tellerinin titreşimini yavaşlatılmış bir film gibi göstererek, normal ışıkla fark edilemeyecek en küçük yapısal veya fonksiyonel sorunları bile ortaya çıkarır.
Tedavi, sorunun nedenine göre şekillenir. Sesin yanlış kullanımına bağlı gelişen nodüller genellikle ses terapisi ile düzelir. Spazmodik disfoni gibi durumlarda, etkilenen kaslara yapılan Botoks enjeksiyonları son derece etkilidir. İyi huylu lezyonların (polip, kist vb.) çıkarılması için, sesin korunmasına azami özen gösterilen mikrolarengoskopi (ameliyat mikroskobu altında yapılan cerrahi) veya lazer cerrahisi gibi hassas teknikler kullanılır. Ses teli felcinde ise, felçli teli orta hatta yaklaştırmak için yapılan tiroplasti gibi çerçeve ameliyatları veya ses teline dolgu enjeksiyonları ile sesin kalitesi artırılabilir.
Baş ve Boyun Cerrahisi Hangi Ciddi Durumları İçerir?
KBB uzmanlığının onkolojik (kanser cerrahisi) ve en büyük rekonstrüktif (onarım) bölümünü Baş ve Boyun Cerrahisi oluşturur. Bu alan, sadece kanseri tedavi etmeyi değil aynı zamanda tedavi sonrası hastanın fonksiyonlarını ve görünümünü en iyi şekilde geri kazandırmayı hedefler. Bu alt dalın ilgilendiği başlıca hastalık grupları şunlardır:
- Ağız boşluğu kanserleri (dil, dudak, yanak)
- Yutak ve geniz kanserleri (bademcik, dil kökü)
- Gırtlak kanseri
- Tükürük bezi tümörleri (iyi ve kötü huylu)
- Tiroid bezi kanserleri ve guatr
- Paratiroid bezi hastalıkları
- Baş ve boyun bölgesi cilt kanserleri
- Boyundaki lenf bezi büyümeleri (metastazlar)
Bu ciddi hastalıkların yönetimi, bir ekip işidir. KBB ve Baş Boyun Cerrahı, medikal onkolog, radyasyon onkoloğu, radyolog, patolog ve diğer sağlık profesyonelleriyle birlikte çalışarak hasta için en uygun tedavi planını oluşturur. Tanı sürecinde, şüpheli kitlelerden doku örneği almak için yapılan ince iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB) veya parça alınması esastır. Kanserin yayılımını değerlendirmek için BT, MR ve özellikle vücuttaki uzak metastazları saptamak için PET/CT gibi ileri görüntüleme yöntemleri kullanılır.
Cerrahi tedavi, tiroid bezinin çıkarılması (tiroidektomi) gibi operasyonlardan, kanserli dokunun geniş bir şekilde çıkarılması ve boyundaki lenf bezlerinin temizlenmesi (boyun diseksiyonu) gibi büyük ameliyatlara kadar uzanır. Modern baş ve boyun cerrahisinin en etkileyici yönlerinden biri, büyük doku kayıplarının onarımıdır. Mikrovasküler serbest flep rekonstrüksiyonu adı verilen teknikte, vücudun başka bir bölgesinden (örneğin bacak veya koldan) alınan damarlı bir doku (kemik, kas, deri), mikroskop altında boyundaki damarlara dikilerek eksik olan çene, dil veya yutak bölgesinin yeniden oluşturulması sağlanır. Bu hastanın yutma, konuşma ve estetik görünümünü geri kazanması için hayati önem taşır.
Yüz Plastik Cerrahisi KBB Uzmanlığının Bir Parçası mıdır ve Neleri Kapsar?
Evet, Yüz Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahisi, KBB uzmanlığının en rafine ve sanatsal yönünü temsil eden ayrılmaz bir parçasıdır. KBB uzmanının baş ve boyun anatomisine olan derin hakimiyeti, onu yüz bölgesindeki hem fonksiyonel hem de estetik cerrahiler için doğal bir uzman haline getirir. Bu alandaki temel felsefe, form ve fonksiyonun, yani görünüm ve işlevin bir bütün olduğudur.
Rekonstrüktif (Onarım) Cerrahisi Hangi Durumlarda Gerekir?
Onarım cerrahisi, doğuştan gelen, travma sonrası veya hastalıklar nedeniyle oluşan kusurları düzelterek normal bir görünüm ve fonksiyon kazandırmayı amaçlar.
- Yüz travmaları (çene, elmacık kemiği, göz yuvası kırıkları)
- Kanser ameliyatları sonrası oluşan doku kayıpları
- Doğumsal anomaliler (dudak-damak yarığı, kepçe kulak, doğumsal kulak yokluğu)
- Yüz felci sonrası yüz hareketlerini geri kazandırma
Estetik (Kozmetik) Cerrahi ile Hangi İyileştirmeler Sağlanır?
Estetik cerrahi, kişinin görünümünü iyileştirmeye ve yaşlanma belirtilerini gidermeye odaklanır. Bu alandaki en bilinen prosedür rinoplasti, yani burun estetiğidir. KBB uzmanının rinoplastideki en büyük avantajı, burnun hem dış görünüşüne hem de iç fonksiyonlarına (nefes alma) aynı anda hakim olmasıdır. Birçok estetik burun ameliyatı adayı, aynı zamanda septum deviasyonu veya konka büyümesi gibi nefes alma sorunları da yaşar. KBB uzmanı, tek bir ameliyatta hem estetik beklentileri karşılayabilir hem de nefes alma sorununu çözebilir.
Diğer popüler estetik prosedürler arasında şunlar bulunur:
- Blefaroplasti (Göz Kapağı Estetiği): Göz kapaklarındaki sarkan deri ve torbalanmaların giderilmesi.
- Ritidektomi (Yüz Germe): Yüz ve boyun bölgesindeki sarkmaların ve derin kırışıklıkların düzeltilmesi.
- Otoplasti (Kepçe Kulak Düzeltme): Kulakların daha doğal bir görünüme kavuşturulması.
Cerrahi Olmayan Yöntemler: Yüz estetiği, sadece ameliyatlarla sınırlı değildir. KBB uzmanları, ofis koşullarında uygulanabilen minimal invaziv yöntemleri de sıkça kullanır. Bunlar arasında Botoks enjeksiyonları, hyaluronik asit bazlı dermal dolgular, kimyasal peeling ve lazerle cilt yenileme gibi prosedürler yer alır.
Çocuk KBB Hastalıkları ve Uyku Tıbbı Neden Özel Bir Yaklaşım Gerektirir?
- Pediatrik KBB
Çocuklar, küçük yetişkinler değildir. Anatomileri, fizyolojileri ve hastalıkları kendilerine özgüdür. Bu nedenle çocuk KBB hastalıkları ayrı bir uzmanlık ve yaklaşım gerektirir. Çocuklarda en sık karşılaşılan KBB sorunları şunlardır:
Tekrarlayan bademcik ve geniz eti enfeksiyonları
- Tıkayıcı uyku apnesi
Orta kulakta sıvı birikimi ve tekrarlayan enfeksiyonlar
Doğumsal hava yolu sorunları (Laringomalazi vb.)
Doğumsal baş ve boyun kitleleri (Tiroglossal kist vb.)
- İşitme kayıpları
Bu sorunların yönetimi, çocuğun büyüme ve gelişim süreci göz önünde bulundurularak yapılmalıdır. Örneğin bademcik ve geniz eti ameliyatları, çocuklarda en sık yapılan cerrahi işlemlerden biridir ve genellikle tıkayıcı uyku sorunlarını veya sık tekrarlayan enfeksiyonları çözmek için yapılır.
- Uyku Tıbbı ve Cerrahisi
Horlama ve tıkayıcı uyku apnesi (Obstrüktif Uyku Apnesi – OSA), günümüzde giderek daha fazla önem kazanan bir sağlık sorunudur. KBB uzmanı, bu alanda bir “üst hava yolu uzmanı” olarak görev yapar. Uyku sırasında hava yolunun çeşitli seviyelerdeki tıkanıklıkları, horlamaya ve daha da önemlisi nefesin durmasına (apne) neden olabilir. Tıkanıklığın potansiyel bölgeleri şunlardır:
- Burun ve geniz bölgesi
- Yumuşak damak ve küçük dil seviyesi
- Dil kökü ve gırtlak bölgesi
Tanıda altın standart, polisomnografi (uyku testi)’dir. Cerrahi planlaması için ise, hastaya hafif bir anestezi verilerek uyku hali oluşturulan ve bu sırada endoskopla hava yolundaki çökmenin yerinin ve şeklinin direkt olarak gözlemlendiği ilaçla uyutularak yapılan uyku endoskopisi (DISE) çok değerli bilgiler sunar. Tedavide CPAP (sürekli pozitif hava basıncı sağlayan maske) en etkili yöntemlerden biridir. Ancak CPAP kullanamayan veya cerrahiyi tercih eden hastalar için, tıkanıklığın olduğu bölgeye yönelik çeşitli ameliyatlar (yumuşak damak, dil kökü cerrahileri vb.) yapılır. Son yıllarda, dile giden siniri uyararak uyku sırasında dilin öne doğru hareket etmesini sağlayan ve hava yolunu açık tutan hipoglossal sinir stimülasyonu gibi yeni teknolojiler de başarılı bir şekilde uygulanmaktadır.
Güncel KBB Pratiğinde Hangi Modern Teknolojiler Kullanılmaktadır?
Modern KBB uzmanlığı, tanı ve tedavideki başarı oranını artırmak ve hasta konforunu en üst düzeye çıkarmak için ileri teknolojilerden yoğun bir şekilde faydalanır. Bu teknolojiler, cerrahiyi daha güvenli, daha hassas ve daha az invaziv hale getirir. Tedavide kullanılan başlıca ileri teknolojiler şunlardır:
- Endoskopik sistemler
- Robotik cerrahi (TORS)
- Cerrahi lazerler
- Cerrahi navigasyon (Görüntü kılavuzluğu)
- Sinir monitörizasyonu.
Prof. Dr. Murat Songu was born in İzmir in 1976. After graduating from İzmir Atatürk High School, he entered Ege University Faculty of Medicine in 1994. He completed his specialization training in Otorhinolaryngology at Celal Bayar University. On September 5, 2014, he became eligible for the title of “Associate Professor of Otorhinolaryngology” after passing the oral exam held at Ankara Dışkapı Yıldırım Beyazıt Hospital. Having won the Turkish Society of Otorhinolaryngology and Head and Neck Surgery Scholarship, he worked in the Robotic Surgery Unit at UPMC (University of Pittsburgh Medical Center) in Pittsburgh, USA, between February 2016 and May 2016. On April 2, 2021, he was promoted to “Professor of Otorhinolaryngology.”
