Platyrrhine burun morfolojisinin cerrahi yönetimi, klasik küçültme işlemleri yerine, zayıf iskelet yapısını güçlendiren yapısal augmentasyon ve fonksiyonel optimizasyon tekniklerini temel alır. Afrika kökenli burun yapısına özgü kalın cilt ve düşük dorsal projeksiyon sorunları, hastanın kendi vücudundan alınan otojen kıkırdak greftleri ile burun sırtının yükseltilmesi ve burun ucunun desteklenmesi yoluyla çözümlenir. Geniş alar tabanın daraltılmasını da içeren bu etnik rinoplasti yaklaşımı, hava yolu açıklığını koruyarak kişinin yüz hatlarıyla orantılı, doğal ve karakteristik bir görünüm sağlamayı hedefler.
İçindekiler
Etnik Rinoplasti Nedir ve Afrika Burnunda Yaklaşım Nasıl Olmalıdır?
Etnik rinoplasti, modern plastik cerrahinin en sofistike alanlarından biridir. Eskiden yapılan hata, herkese tek tip, hokka gibi, “Avrupai” bir burun yapmaya çalışmaktı. Ancak bu yaklaşım Afrika kökenli bir yüzde hem yapay durur hem de kişinin karakteristik yüz ifadesini bozar. Bizim bugünkü vizyonumuz çok net: Etnik uyumu bozmadan güzelleştirmek.
Afrika burnu ameliyatlarında temel felsefemiz, “küçültmek” değil “yapılandırmak” üzerine kuruludur. Standart burunlarda kemik ve kıkırdak fazlalığını alıp atarken, bu burun tipinde genellikle eksik olanı yerine koyarız. Buna “augmentasyon” yani yapısal destekleme diyoruz. Çünkü Afrika burnunun sorunu genellikle büyüklük değil şekilsizlik ve basıklıktır. Burnun sırtını yükselterek ve ucunu belirginleştirerek yüzün ortasında güçlü, estetik bir odak noktası oluşturmaya çalışırız.
Bu cerrahi yaklaşımın temel hedefleri şunlardır:
- Doğal görünüm
- Etnik uyum
- Yüz orantısı
- Güçlü profil
- Sağlıklı nefes
Afrika Burnu Tipi ve Özellikleri Nelerdir?
Bu burun tipini anlamak için, cerrah olarak dokunduğumuzda ne hissettiğimizi size anlatmalıyım. Afrika burnu, anatomik olarak diğer tüm burun tiplerinden keskin çizgilerle ayrılır. Biz buna “üçlü zorluk” diyoruz. Nedir bu zorluklar?
Birincisi ve en önemlisi cilt yapısıdır. Afrika kökenli hastalarımızda burun derisi oldukça kalındır. Sadece deri değil derinin altındaki yağ tabakası ve lifli dokular da fazladır. Bu durum bizim içeride kıkırdaklara verdiğimiz şeklin dışarıdan görülmesini zorlaştırır. Kalın bir yorganın altına koyduğunuz küçük bir objenin şeklinin belli olmaması gibi düşünebilirsiniz.
İkincisi, kıkırdakların şaşırtıcı derecedeki zayıflığıdır. İnsan mantıken “kalın deriyi taşıyan güçlü kıkırdaklar vardır” diye düşünse de bu burun tipinde tam tersi bir durum söz konusudur. Burun ucunu oluşturan kıkırdaklar ince, yumuşak ve esnektir. Bu yüzden burun ucunda o arzu edilen sivrilik ve definasyon kendiliğinden oluşamaz.
Üçüncüsü ise kemik çatının yapısıdır. Burun kemikleri genellikle kısadır ve burun sırtı basıktır. Yandan bakıldığında alın ile burun arasındaki geçiş çok derindir ve burun yüzeyden yeterince yükselmemiştir. Ayrıca burun delikleri yatay eksende geniştir.
Bu burun tipinin temel anatomik bileşenleri şunlardır:
- Kalın deri
- Yağlı cilt dokusu
- Zayıf kıkırdaklar
- Basık burun sırtı
- Geniş burun kanatları
- Kısa kolumella
Burun Sırtı Düşüklüğü (Basık Burun) Nasıl Tedavi Edilir?
Afrika burnunda en sık karşılaştığımız estetik sorun, burun sırtının yüzeyden yeterince yüksek olmamasıdır. Bu durum yüzün genel ifadesini de etkiler. Burun sırtı düşük olduğunda, gözler birbirinden çok ayrıkmış gibi görünür ve yüz daha geniş, daha düz algılanır.
Burada yapmamız gereken işlem “dorsal augmentasyon” yani burun sırtını yükseltmektir. Ancak bu yükseltme işlemi için ne kullanacağımız hayati önem taşır. Sentetik implantlar (silikon vb.) geçmişte kullanılmış olsa da günümüzde enfeksiyon riski ve doğal olmayan görüntüsü nedeniyle bunları tercih etmiyoruz. En iyi malzeme, kişinin kendi vücudundan gelendir.
Bu noktada en güvenilir kaynağımız kaburga kıkırdağıdır. Neden kaburga? Çünkü burun içindeki septum kıkırdağı, bu kadar büyük bir yükseltme işlemi için genellikle yetersizdir. Kaburga kıkırdağı bize bol miktarda, düz ve güçlü bir yapı malzemesi sunar. Bu kıkırdağı hastanın kendi vücudundan alıp, bir heykeltıraş gibi yontarak hastanın yüzüne en uygun şekle getiririz. Bazen kıkırdağı bütün halde, bazen de “kıyılmış kıkırdak” tekniğiyle, yani kıkırdağı incecik doğrayıp bir kılıf içine koyarak kullanırız. Amaç yandan bakıldığında alından burun ucuna doğru uzanan o zarif, pürüzsüz ve estetik hattı oluşturmaktır.
Bu işlemde kullanılan materyal seçenekleri şunlardır:
- Kaburga kıkırdağı
- Kulak kıkırdağı
- Septum kıkırdağı
- Kadavra kıkırdağı
- Fasya dokusu
Kalın Derili Hastalarda Burun Ucu Nasıl Şekillendirilir?
Cerrahinin en teknik ve en zorlu kısmı burun ucudur. Yukarıda bahsettiğim gibi, burun derisi kalın ve ağırdır, ancak onu taşıması gereken kıkırdaklar zayıftır. Eğer biz bu zayıf kıkırdakları güçlendirmeden sadece dikişle şekil vermeye çalışırsak, ameliyattan birkaç ay sonra burun ucu yerçekimine ve derinin baskısına yenik düşer, aşağı sarkar ve o yayvan görüntü geri döner.
Bu yüzden Afrika rinoplastisinde burun ucuna “saldırgan” bir destek sağlamak zorundayız. Burun ucunu adeta bir çadırın direği gibi taşıyacak güçlü kıkırdak destekler (greftler) yerleştiririz. “Strut greft” dediğimiz bu destekler, burun ucunun düşmesini engeller. Ayrıca burun ucunun en tepe noktasına, deriyi içeriden iterek sivriltmek için “kalkan” (shield) veya “şapka” (cap) greftleri koyarız.
Bunu şöyle hayal edebilirsiniz: İnce bir ipek kumaşın altına elinizi koyduğunuzda parmaklarınızın şekli belli olur. Ancak kalın bir kadife kumaşın altına elinizi koyduğunuzda şekil belli olmaz. Şeklin belli olması için parmaklarınızla kumaşı daha güçlü itmeniz gerekir. İşte biz de kıkırdak greftleri ile kalın deriyi içeriden iterek burun ucunda o ince, kibar ve tanımlı görüntüyü yakalamaya çalışırız.
Burun ucu estetiğinde kullanılan teknik terimler şunlardır:
- Kolumellar strut
- Septal uzatma
- Tip grefti
- Shield greft
- Rim grefti
Geniş Burun Kanatları İçin Alar Taban Cerrahisi Gerekli midir?
Afrika burnu denildiğinde akla gelen en belirgin özelliklerden biri de burun kanatlarının genişliğidir. Burun delikleri genellikle geniştir ve kanatlar dışa doğru bombelidir (alar flaring). Yüzün orantısını sağlamak için bu genişliğin makul ölçülere getirilmesi gerekir.
Bu işlem için “alar taban rezeksiyonu” uyguluyoruz. Yani burun kanatlarının yanakla birleştiği o doğal kıvrımdan bir miktar doku çıkararak kanatları daraltıyoruz. Ancak burada çok hassas bir denge vardır. Eğer gereğinden fazla daraltma yapılırsa, burun delikleri mandalla sıkıştırılmış gibi görünür ve hasta nefes alamaz hale gelir. Amacımız, burun deliklerini tamamen küçültmek değil yüzün geneliyle ve göz pınarlarının hizasıyla uyumlu hale getirmektir.
Bu kesiler, burun kanadının doğal kıvrımına gizlendiği için iyileşme tamamlandığında izler genellikle fark edilmez hale gelir. Ancak koyu tenli hastalarda yara iyileşmesi biraz daha riskli olabildiği için, dikiş tekniğimizde çok hassas davranırız.
Nefes Alma Fonksiyonu Bu Estetik İşlemlerden Nasıl Etkilenir?
Bir KBB ve Yüz Estetik Cerrahı olarak benim için değişmez kural şudur: Nefes alamayan bir burun, ne kadar güzel görünürse görünsün, başarısız bir burundur. Afrika tipi burunlarda burun deliklerini daraltma işlemi yaptığımız için, hava yolunu korumak daha da kritik hale gelir.
Estetik olarak burnu daraltırken, içerideki hava tünellerini daraltmamaya özen göstermeliyiz. Bu hastalarda ameliyat sırasında mutlaka burun eti (konka) büyüklükleri ve septum eğrilikleri (deviasyon) de kontrol edilir ve aynı seansta düzeltilir.
Daha da önemlisi, “valf cerrahisi” dediğimiz prensibi uygularız. Burun kanatları zayıfsa, nefes alırken içe çökebilir. Bunu engellemek için, estetik olarak burnu şekillendirirken kullandığımız o kıkırdak greftleri, aynı zamanda burnun yan duvarlarını desteklemek için de kullanırız. Yani burnu sadece güzelleştirmiyoruz, aynı zamanda hava yolunun çatısını da güçlendiriyoruz. Böylece hasta hem daha estetik bir burna kavuşuyor hem de ciğerlerine dolan hava kalitesi artıyor.
Fonksiyonel müdahale gerektiren durumlar şunlardır:
- Septum deviasyonu
- Konka hipertrofisi
- Nazal valf darlığı
- Sineşi oluşumu
- Mukoza problemleri
İyileşme Süreci ve Skar (İz) Yönetimi Nasıl Olmalıdır?
Afrika kökenli hastalarımızda veya kalın, yağlı cilde sahip bireylerde iyileşme süreci, ince derili hastalara göre biraz daha farklı seyreder. En büyük fark ödem, yani şişlik süresidir. Kalın deri suyu tutmayı sever. Bu nedenle burnun kaba şişliğinin inmesi ve asıl şeklinin ortaya çıkması daha uzun sürer. Hastalarımıza her zaman “sabır” kelimesini hatırlatırız. Burnun son halini alması ortalama 1 yılı, bazen 1.5 yılı bulabilir.
Bir diğer önemli konu ise yara iyileşmesi ve iz riskidir. Koyu tenli hastalarda “keloid” veya “hipertrofik skar” dediğimiz, yara yerinde kabarma ile giden iyileşme bozuklukları daha sık görülebilir. Bu genetik bir yatkınlıktır. Bu riski bildiğimiz için ameliyat sırasında dokuya çok nazik davranırız.
Ameliyat sonrasında da işimiz bitmez. Eğer burun ucunda veya dikiş hatlarında beklenenden fazla sertleşme veya kabarma görürsek, hemen müdahale ederiz. Bölgesel steroid (kortizon) enjeksiyonları ile o bölgedeki ödemi ve fibrozisi (sert doku oluşumunu) baskılarız. Bu kalın derinin incelmesine ve alttaki kıkırdak iskeletin şeklini daha iyi sarmasına yardımcı olur.
İyileşme sürecinde dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:
- Düzenli masaj
- Güneşten korunma
- Tuz kısıtlaması
- Baş yüksekte yatış
- Sabırlı olma
Ameliyatsız Burun Dolgusu Bu Burun Tipi İçin Bir Seçenek midir?
Sosyal medyada sıkça gördüğümüz “ameliyatsız burun estetiği” veya burun dolgusu uygulamaları, maalesef Afrika burnu tipi için çoğu zaman uygun bir seçenek değildir. Nedenini şöyle açıklayayım: Dolgu maddesi, adı üzerinde, “doldurarak” hacim veren bir maddedir.
Afrika burnunun temel sorunları zaten genişlik, yayvanlık ve zayıf destek yapısıdır. Zaten geniş olan bir burna dolgu yaparak hacim eklerseniz, burun daha da büyük ve kaba görünecektir. Dolgu ile burun kanatlarını daraltmak, burun ucunu kalıcı olarak inceltmek veya o kalın deriyi şekillendirmek anatomik olarak mümkün değildir.
Ayrıca burun dolgularının ciddi riskleri vardır. Ehil olmayan ellerde yapıldığında, burnu besleyen damarlara baskı yaparak doku kaybına (nekroz) yol açabilir. Afrika burnu gibi köklü yapısal değişim (kıkırdak desteği, daraltma, yükseltme) gerektiren durumlarda dolgu sadece geçici bir göz boyama olabilir ve uzun vadede hastayı mutsuz eder. Kalıcı, sağlıklı ve estetik bir sonuç için cerrahi müdahale tek gerçekçi yoldur.
Dolgu uygulamalarının dezavantajları şunlardır:
- Geçici etki
- Hacim artışı
- Doku genişlemesi
- Damarsal riskler
- Tekrarlayan maliyet
Revizyon İhtimali ve Cerrahın Deneyimi Neden Önemlidir?
Her cerrahi işlemde olduğu gibi rinoplastide de revizyon (düzeltme ameliyatı) ihtimali her zaman vardır. Ancak etnik rinoplastide bu ihtimali en aza indirmek, cerrahın bu alandaki özel deneyimine bağlıdır.
Standart bir burun ameliyatı ile Afrika burnu ameliyatı arasında teknik olarak dağlar kadar fark vardır. Bir cerrahın “kemerli Türk burnunu” çok iyi yapıyor olması, Afrika burnunu da iyi yapacağı anlamına gelmez. Çünkü kullanılan teknikler taban tabana zıttır. Biri çıkarma (redüksiyon) cerrahisi, diğeri ekleme (augmentasyon) cerrahisidir.
Bu ameliyatlar genellikle daha uzun sürer (ortalama 3-4 saat) ve kaburga kıkırdağı alınması gibi ek prosedürler içerir. Cerrahın sadece burnu değil hastanın etnik kökenini, kültürel beklentilerini ve yüz anatomisini bir bütün olarak değerlendirebilmesi gerekir. Yanlış planlanmış bir ameliyat, sadece estetik sorunlara değil ciddi nefes alma problemlerine de yol açabilir.
Örneğin Orta Doğu kökenli bir burunda kemeri alıp ucu kaldırmak yeterliyken, Afrika kökenli bir burunda sırtı doldurmak ve kanatları daraltmak gerekir. Bu ayrımı yapabilen, doku kalitesini analiz edebilen ve olası komplikasyonları yönetebilen bir uzmanla yola çıkmak, sürecin başarısı için en kritik faktördür.
Hastalarımızın unutmaması gereken en önemli şey şudur: Mükemmel burun diye bir şey yoktur, yüzünüze en çok yakışan, sizinle bütünleşen ve sağlıklı nefes alan burun vardır. Etnik özelliklerinizi silmeden, onları daha estetik bir forma kavuşturmak mümkündür ve modern cerrahi tekniklerle bu sonuçlara güvenle ulaşabiliyoruz.
Prof. Dr. Murat Songu – Burun Estetiği (Rinoplasti) Uzmanı
Prof. Dr. Murat Songu, 1976 yılında İzmir’de doğmuş, tıp eğitimini Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde tamamladıktan sonra Celal Bayar Üniversitesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı’nda uzmanlık eğitimini tamamlamıştır. 2005–2006 yıllarında Fransa’nın Bordeaux kentinde Prof. Vincent Darrouzet ve Dr. Guy Lacher gibi rinoloji alanının önde gelen cerrahlarıyla çalışarak rinoplasti, fonksiyonel burun cerrahisi ve kafa tabanı cerrahisi üzerine ileri eğitim almıştır.
Burun estetiğinde doğal görünüm, nefes fonksiyonunun korunması ve yüz estetiği dengesini ön planda tutan Prof. Dr. Songu, açık teknik rinoplasti, piezo (ultrasonik) rinoplasti, revizyon rinoplasti, burun ucu estetiği ve fonksiyonel septorinoplasti operasyonlarında ulusal ve uluslararası düzeyde tanınan bir cerrahtır. Yurt içi ve yurt dışında çok sayıda rinoplasti kongresinde eğitici ve konuşmacı olarak yer almış; yüz estetiği ve burun cerrahisinde modern tekniklerin yaygınlaşmasına öncülük etmiştir.
100’den fazla bilimsel yayını, kitap bölümü yazarlıkları ve 1700’ü aşkın uluslararası atfıyla rinoplasti alanında Türkiye’nin en saygın akademisyenlerinden biri olan Prof. Dr. Murat Songu, doğal, yüzle uyumlu ve fonksiyonel sonuçlar hedefleyen cerrahi yaklaşımıyla hem bilimsel hem estetik başarıları bir araya getirmektedir.
